تقویم ایرانی باستانی

مناسبت‌ها و روز

هر ماه در گاهشمار زرتشتی سی روز می باشد ،روزهای ۳۰ گانه در این تقویم که هر یک به نام فرشته یا ایزدی نامگذاری شده‌است به شرح زیر می‌باشد:

 

اورمزد ( پروردگار )

وهمن ( اندیشه نیک )

اردیبهشت ( بالاترین راستی )

شهریور یا خشتروئیریه ( پادشاهی آرزو شده )

سپندارمذ یا سپنت آرمئیتی ( فروتنی )

خرداد یا هوروتات ( تندرستی )

امرداد یا امرتات ( بیمرگی )

دی به آذر یا دئوش ( آفریدگار )

آذر یا آتر ( آتش )

آبان ( آب )

حورشید یا هورخشئت ( خورشید )

ماه یا ماونگه ( ماه )

تیر یا تشتری ( باران )

گوش یا گئوش ( هستی )

دی به مهر یا دئوش ( آفریدگار )

مهر ( مهر ، پیمان )

سروش ( فرمانبرداری )

رشن ( دادگستری )

فروردین یا فره وشی  ( نیروی پیشرفت )

ورهرام ( پیروزی )

رام ( بنیادی )

باد ( باد )

دی به دین یا دئوش ( آفریدگار )

دین یا دئنا ( وجدان )

ارد (ارت) یا اشی ونگوهی ( توانگری )

ارشتاد (اشتاد) یا ارشتات ( راستی )

آسمان ( آسمان )

زامیاد یا زم ( زمین )

مانتره سپند (مهر اسپند) یا منثر سپنت ( گفتار آسمانی )

انارام ( روشنایی بی پایان )                                                                                  

هر روزی که نام ماه و روز با یکدیگر برابر می‌شود ایرانیان باستان جشن می‌گرفته‌اند. امروزه نیز زرتشتیان این مراسم‌ها را اجرا می‌کنند. 

 

جشن فروردینگان = فروردین روز (۱۹) در ماه فروردین زرتشتی

جشن اردیبهشتگان = اردیبهشت روز (۳) در ماه اردیبهشت زرتشتی

جشن خردادگان = خرداد روز (۶) در ماه خرداد زرتشتی

جشن تیرگان = تیر روز (۱۳) در ماه تیر زرتشتی

جشن امردادگان = امرداد روز (۷) در ماه امرداد زرتشتی

جشن شهریورگان = شهریور روز (۴) در ماه شهریور زرتشتی

جشن مهرگان = مهر روز (۱۶) در ماه مهر زرتشتی

جشن آبانگان = آبان روز (۱۰) در ماه آبان زرتشتی

جشن آذرگان (آذرخش) = آذر روز (۹) از ماه آذر زرتشتی

جشن های چهار گانه دیگان = روزهای دی روز در ماه دی زرتشتی

جشن اسفندگان = سپندارمذ روز (۵) در ماه اسفند زرتشتی

 

دیگر جشن‌ها

اورمزد و فروردین ماه : جشن نوروز جمشیدی و آغاز بهار.

خورداد و فروردین ماه : ششم فروردین ، جشن زادروز اشوزرتشت و برگزیده شدن او به پیامبری.

تیر و فروردین ماه : سیزدهم نوروز .

تیر و تیر ماه : جشن تیرگان و روز آشتی میان شاه ایران و توران در زمان منوچهر.

مهر و مهر ماه : جشن مهرگان و جشن پیروزی ایرانیان بر ضحاک به رهبری کاوه آهنگر و بر تخت نشستن فریدون.

روز دهم بهمن ماه : جشن سده ، سدمین روز از زمستان بزرگ به یاد پیدایش آتش.

گاهان بار ها

در گاه شماری باستانی شش گاهان بار داریم که از جشن های موسمی زرتشتیان به شمار می آیند. گاهان بار به چم گاه های بار و برپایی گاههای بار همگانی و مهمانی است. گاهانبار در اوستا یا اریه نامیده میشود که از واژه یاره آمده است و به معنی جشن سال است.

زرتشتیان در این شش روز انجمن های مهمانی و داد و دهش برپا می کنند و بار همگانی میدهند و با خواندن نماز و نیایش ، سپاس آفرینش های اهورامزدا به جا می آورند.

این شش روز گاهان بار بدین گونه هستند:

 

Maidh-yo-zarem ، میدیوزرم گاه :

از روز خور تا دی بمهر   در اردیبهشت ماه . چهل و پنجمین روز از اول سال.

که در آن آسمان آفریده شد.

Maidh-yo-shema ، میدیوشهم گاه :

از روز خور تا دی بمهر در تیر ماه ، صد و پنجمین روز سال.

که در این روز آب آفریده شد.

Paiti-shahem ، پیتی شهم گاه :

از اشتاد تا انارام در شهریور ماه ، صد و هشتادمین روز سال.

که در این روز زمین آفریده شد.

Aya-threm ، ایاسرم گاه :

از اشتاد تا انارام در مهر ماه ، دویست و دهمین روز سال.

که در آن گیاه آفریده شد.

Maidh-ya-rem ، میدیارم گاه :

از مهر تا ورهرام در دی ماه ، دویست و نودمین روز سال.

که جانوران آفریده شدند.

Hamas-path-maedem ، همس پت میدیم گاه :

از اهنود تا وهیشتوایش گاه ، در آخرین روز کبیسهٔ سال یعنی سیصد و شصت و پنجمین روز سال که وهیشتواشت گاه می‌نامند واقع است.

که مردمان آفریده شدند.

روزهای یادبود هما روانان ( درگذشتگان )

روز اورمزد و تیر ماه : پرسه همگانی تیر ماه به یاد کشته شدگان جنگ.

روز خور و دی ماه : روز درگذشت اشوزرتشت.

روز اورمزد و اسفند ماه : پرسه همگانی اسفند ماه به یاد کشته شدگان جنگ.   

                                                                                           

روزهای پرهیز از خوردن گوشت در هر ماه

در این روزها از هر ماه زرتشتیان از خوردن گوشت پرهیز میکنند :

وهمن ، ماه ، گوش ، رام